Cały Internet, zwłaszcza media społecznościowe, jest zalewany ogromną liczbą fałszywych informacji, sfałszowanych zdjęć i deep fejków. Tak było i pewnie jeszcze długo będzie, ponieważ rozwój technologii daje takie możliwości osobom, których intencje nie są czyste. Gdy piszę ten post, co chwilę widzę na Twitterze fałszywe wiadomości płynące z Ukrainy. W ramach zajęć i rozmów na lekcjach o sytuacji w Ukrainie warto nie eskalować. Zamiast tego, lepiej dać uczennicom i uczniom narzędzia do rozróżniania tego co prawdziwe od tego co jedynie udaje prawdę.

Nie zawsze łatwo jest odróżnić, które artykuły, konta czy zdjęcia są wiarygodne, a które fałszywe. Badanie przeprowadzone w 2018 r. przez Uniwersytet Stanforda wykazało, że studenci nie są zbyt dobrzy w odróżnianiu prawdziwych wiadomości dostępnych w Internecie od fałszywych. Być może dzieje się tak, ponieważ nie zawsze jesteśmy w stanie patrzeć wystarczająco krytycznie na to, co czytamy, a może nawet nie chce nam się tracić czasu na ocenę autentyczności danych materiałów lub ich szukania uzasadnienia. Jednak w tej chwili najważniejszą rzeczą jest niebranie udziału w rozsiewaniu dezinformacji.

Poniżej znajdziesz kilka porad, którymi warto jest się podzielić z wychowankami, zwłaszcza w obecnej dobie. Tym co jest wspólne dla na nich wszystkich to konieczność wykazania się przez osobę czytającą dany tekst konstruktywną wątpliwością, i to dlatego wiele z nich ma postać pytań.

1. Sprawdź źródło opisywanej historii: czy pochodzi od renomowanej organizacji, na przykład uczelni lub agencji informacyjnej? Jeśli nie rozpoznajesz źródła, spróbuj dowiedzieć się więcej na ten temat w innych miejscach.

2. Sprawdź czy dana wiadomość pochodzi od organizacji, która ma własne interesy do ugrania?

3. Pamiętaj, że niektóre witryny będą używać adresów URL podobnych do adresów legalnych witryn, ale z niewielką różnicą (na przykład przestawiona litera w nazwie lub inna od oryginalnej domena, zamiast “.pl”  – “.net”). Jest to powszechna technika oszustów.

4. Spróbuj porównać to o czym czytasz lub to co oglądasz z wiadomościami od renomowanych agencji.

5. Sprawdź ważność wszelkich dowodów przedstawionych w artykule, powołujących się na odnośniki, zobacz co się za nimi kryje i kto. Dzięki temu masz szansę na sprawdzenie czy są one autentyczne.

6. Zastanów się na tym jak sensacyjny jest nagłówek? Czy załączony artykuł pasuje do niego? Wiele osób ekscytuje się nagłówkami i udostępnia je bez czytania treści, nie mówiąc już o jej weryfikacji.

7. Czy dana historia jest dobrze napisana i gramatycznie poprawna? Czy pisownia jest poprawna? Chociaż legalne źródła mogą czasami zawierać błędy ortograficzne lub gramatyczne, te wydają się być bardziej powszechne w fałszywych artykułach.

8. Sprawdź datę publikacji – wiele legalnych agencji prasowych publikuje fałszywe wiadomości dla zabawy w Prima Aprilis (1 kwietnia). Nawet jeśli to nie żart primaaprilisowy, data może czasami dać pewne wskazówki.

9. Zastanów się czy fotografie są autentyczne i aktualne? Czy może są spreparowane?

10. Pomyśl czy opowiadana historia to satyra czy żart? Przeczytaj ją uważnie i sprawdź witrynę, z której ona pochodzi. Szukaj tekstów napisanych małym drukiem, być może tam będą przedstawione dodatkowe informacje mówiące o tym, że tekst jest żartem.

11. Użyj swojej wiedzy i intuicji. Zadaj sobie następujące pytanie: czy ta historia naprawdę brzmi wiarygodnie? Jeśli brzmi na naciąganą, to prawdopodobnie tak jest.

12. Zadaj sobie to bardzo ważne i kluczowe pytanie: czy chcesz uwierzyć w tę historię? Musisz być jeszcze bardziej ostrożny/a, gdy chodzi o tematy bliskie twoim przekonaniom, aby przeciwdziałać stronniczości potwierdzenia.

Istnieje wiele stron które sprawdzają wiarygodność informacji między innymi Demagog oraz Fact Check. Zachęcam do śledzenia ich na Twitterze. Poniżej znajdziesz pomysł na ćwiczenie. W tym jeszcze temacie: Get Bad News – można się tu wcielić w propagatora fake newsów i dezinformacji.

Ćwiczenie:

Obraz powyżej to zdjęcie, które podobno zostało zrobione 24.02.2022 w Charkowie (Ukraina). Przedstawia ono żołnierzy mocujących rosyjską flagę na budynku rządowym. Ma być ono dowodem na to jak szybko rosyjscy żołnierze przejmują kolejne ukraińskie miasta.

Praca indywidualna:

Wyobraź sobie, że piszesz zadanie dotyczące sytuacji w Ukrainie. Czy to zdjęcie jest dowodem na sukcesy wojenne Rosjan i nikły opór Ukraińców? Co podpowiada ci

twoja intuicja? Jakich dodatkowych informacji potrzebujesz przed podjęciem decyzji o autentyczności tej wiadomości? Zrób listę wszystkich rzeczy, których chciałabyś/chciałbyś się dowiedzieć przed podjęciem ostatecznej decyzji. 

Wspólna ocena:

Porównaj swoją listę z listą kolegi lub koleżanki z klasy. Przekażcie sobie nawzajem opinie na temat pytań, które zapisaliście. Jak możecie polepszyć swój risercz, aby mieć pewność, że informacje, których używacie do napisania tekstu są wiarygodne?

Samoocena:

Wyszukaj w Internecie Informacji na temat rosyjskich żołnierzy w Charkowie. Czy twoja intuicja była prawidłowa? Co pomogło ci w podjęciu decyzji?

English version.